به گزارش خبری و اطلاع رسانی کلبه خبر، کوچ نشینی یک حیات بشری است که پس از یک جا نشینی پدید آمده است و قدمت آن به ۱۲ هزار سال پیش برمی گردد وتاریخچه عشایر شاهسون به طوایف و ترکمنان وابسته به ترک های غز که از گذشته های دور در نواحی شرق دریای خزر زندگی چادر نشینی داشته اند ارتباط پیدا می کند که در حدود ۱۰۰۰سال قبل به خراسان عزیمت و پس از شورش و طغیان بر علیه محمد غزنوی به دشت ها و دامنه های کوه سبلان رهسپار و برخی در اردبیل و عده ای در دشت مغان به زندگی مشغول شده ا ند و از همین زمان زبان ترکی بین اهالی و ساکنین آذربایجان رواج یافته که امروز آنرا زبان آذری می نامند.
جمعیت عشایر شاهسون
جمعیت عشایر استان از دو ایل بزرگ بنام ایل شاهسون با۴/۹۳ درصد وایل قره داغ با۵/۱ درصد جمعیت و دو طایفه مستقل شاطرانلو با ۸/۳ درصد و طایفه مستقل فولادلو با ۳/۱ درصد تشکیل شده است. این تعداد عشایر در ۵۷۲ قشلاق، ۷زیست بوم، ۲۲ کانون توسعه و ۱۵۲۷ اوبه زندگی می کنند و در مجموع عشایر استان از ۴۵ طایفه تشکیل شده است.عشایر شاهسون ۶ درصد جمعیت استان و در کل ۶/۵ درصد جمعیت عشایری کشور را تشکیل می دهد.
.jpg)
وضعیت اقتصادی عشایر شاهسون:
دشت حاصل خیز مغان در جلگه گسترده اردبیل و متاثر از آب و هوا و شرایط اقلیمی کوه سبلان از پر محصول ترین نقاط کشور بوده و عشایر شاهسون را در منطقه قشلاقی عشایر در فصول پاییز و زمستان، به عبارتی” دوره قشلاقی” به خود اختصاص داده است کوچ یکی از ضروریات لازم زندگی عشایر است که به دو صورت شامل کوچ عمودی و کوچ افقی است که در استان اردبیل از نوع عمودی بوده و از کمترین ارتفاع(۵ متر از سطح دریا) شروع، و تا ارتفاع ۴۵۰۰ متری ادامه داشته و طول این کوچ به بیش از ۴۰۰ کیلو متر ادامه پیدا می کند که شامل کوچ بهاره و کوچ پاییز است. کوچ بهاره معمولا بر اساس عرف و عادت محلی از ۴۵ روز بعد از عید شروع و به مدت ۱۵ الی ۲۰ روز طول می کشد و کوچ پاییز که از اواسط یا اواخر شهریور ماه شروع و به مدت ۴۰ الی ۴۵ روز طول می کشد. البته ذکر این نکته ضروری است که زمان شروع کوچ بهاره و پاییزه و مدت اطراق در مراتع میانبند تابع شرایط اقلیمی و آب و هوایی است که این امر می تواند مدت کوچ را اندکی تغییر دهد.
تاریخچه عشایر شاهسون
شاهسون ها گروه هایی از طوایف ترک ایران هستند که از سوی شاه عباس اول سازماندهی شده اند تا موقعیت طوایف ترک قزلباش را احراز کنند.
نادر شاه افشار برخی از این طوایف را تحت رهبری فردی به نام بدرخان از طایفه ساریخان بیگلو متحد کرد.
در قرن هیجدهم در اثر رقابت داخلی در خانواده بدر خان شاهسون به دو کنفدراسیون تقسیم شد که از آن زمان به بعد به نام شاهسون های اردبیل و مشگین شهر نامیده می شوند.
در اوایل قرن نوزدهم میلادی هر کدام از کنفدراسیون های دو گانه که اِل خوانده می شد به وسیله یکی از اعقاب بدرخان با لقب اِل بیگی رهبری می شد.
در دوران حکومت قاجار فعالیت های زیادی در قلمرو شاهسون ها به وقوع پیوست. به خصوص در زمان فتحعلی شاه با عقدقرارداد گلستان بین ایران و روس، روس ها در منطقه تالش و بخش های شمالی مغان ساکن شدند واین امر باعث تهدید سرزمین های قشلاقی شاهسون ها گردید و بر اساس معاهده ترکمنچای مرزهای ایران از سمت شمال محدود و به شکل هروی در آمد در نتیجه قسمت بزرگی از منطقه قشلاقی ایل شاهسون از دست رفت.
معیشت:
معیشت عشایر ایل شاهسون صرفاً از طریق دامداری با استفاده از مراتع ییلاقی و قشلاقی صورت می گیرد. گوسفند نژاد مغانی ترکیب اصلی دام آن ها را تشکیل می دهد. تولید شیر و فرآورده های لبنی و صنایع دستی نیز در تأمین بخشی از درآمد آن ها نقش ایفا می کند.
مسکن
مسکن اصلی ایل شاهسوندر قشلاق ساختمانودر ییلاق آلاچیق می باشد که دارای ساز های چوبی متشکل از ۳۲ یا ۲۸ یا۲۴ چوب صیقل یافته به نام چوبوغ، با مرکزیت اتصال قسمت فوقانی این چوبوغ ها به نیم کره گنبدی شکل چوبی به نام چنبره می باشد. پوشش خارجی آن توسط نمد سفید تهیه شده از پشم حلاجی شده گوسفندان و با فرمول خاص خود آراسته می شود. پوشش خارجی و ظاهری (نمد) آن توسط مردان ایل به قطعاتی منظم به نام تَرَک بریده شده و متناسب با اندازه و شکل مورد نظر دوخته می شود که از ۵ قسمت اصلی یانلیق در طرفین، دالّیق، تپه لیک و قاپی لیق تشکیل شده است. آلاچیق محل اصلی زندگی و پذیرایی از مهمانان در جشن ها و مراسم می باشد. سمت درونی آن را به وسیله دستبافت های خود پوشانده و یا می آرایند. نوع، دیگر مسکن ایل شاهسون کومه است، مسکنی طوسی و به شکل دالان که با استفاده از چوبو غ های جنگلی عمدتا بدون تلاش و صیقل و همچنین نمدهای مستعمل برای پوشش ظاهری آن می باشد.کومه اغلب به عنوان مطبخ و محل استحصال لبنیات و انجام کارهای زنان عشایر است. در برخی موارد افراد کم بضاعت از آن به عنوان محل زندگی، استراحت و انجام کارهای خود نیز استفاده می کنند.
پوشاک شاهسون ها
در دوره معاصر پوشاک مردان و زنان شاهسون همانند پوشاک یکجانشینان روستائی منطقه مشگین شهر، مغان و ارسباران بوده و هرگونه تغییر و تحول که در نوع وشکل لباس روستائیان بوجود آمده است دامنه تغییرات آن به تدریج شکل، ترکیب و نوع لباس شاهسون ها را نیز در برگرفته است.به طوریکه در اوایل صده شمسی معاصر، مردان منطقه نیز دارای لباس مخصوصی بوده اند که امروز حتی در دورافتاده ترین نقطه آذربایجان نیز هیچ اثری از آن پوشش مشاهده نمی شود. در حال حاضر پوشاک مردان شاهسون نیز همانند لباس مردان روستائی وشهری بوده و اگر چه بنا به مقتضیات شغلی، شیوه معیشت و عادات و سلیقه ، پوشاک آن ها رنگ و جلای لباس مردان شهری را ندارد، ولی ترکیب لباس در تابستان یا زمستان یا انواع کلاه وکفش مورد استفاده با اندک تفاوتی در نوع جنس آنها، با هم یکی هستند.
با این وجود زنان شاهسون تا حدودی بافت سنتی پوشاک خود را حفظ کرده اند و حتی در مواردی نیز هیچ الگو یا ترکیب جدیدی را در بافت سنتی لباس خود راه نداده اند.
پوشاک بانوان شاهسون ۹ تکه است که عبارتند از:
۱-کوینک ۲-تومان ۳-یایلیق(روسری) ۴- آلین یالیق ۵- آراخچن(عرقچین) ۶-یل(نیم تنه ساده ای که زمستان ها روی جلیقه پوشیده می شود) ۷-جلقا(جلیقه بی آستین)۸-جوراب ۹- باشماق(کفش)
موسیقی
موسیقی متداول در میان عشایر شاهسون موسیقی عاشیقی است.عاشیق ها راوی فرهنگ شفاهی، تاریخ و بیانگر حماسه ها، رزم ها، و رویدادهای مهم تاریخی ایل در منطقه آذربایجان می باشند.
اشعار عاشیق ها هجائی است و از روی تعداد هجاها و مفهوم نام گذاری شده است. از مشهورترین اشعار و نوع موسیقی آن می توان از گرایلی، قوشی،تجنیسی، بایاتی، باغلاما، دیوانی، خلق ماهنسی و غیره را نام برد. انواع دیگر موسیقی را در این میان می توان در جشن ها و سرودهای ملی و مذهبی، عروسی ها، تعزیه و لالایی های مادران و یا نی لبک(توتک)چوپان شنید.
صنایع دستی
صنایع دستی ایل شاهسون از چنان غنای فرهنگی و تمدن در ابعاد مختلف آن برخوردار است که هر قطعه از آن به تنهایی می تواند حاوی و معرف بسیاری از آثار تمدن آن منطقه باشد.صنایع دستی عشایر شاهسون از مواد اولیه عمدتاً وابسته به دام های عشایر می باشند. از مهمترین صنایع دستی رایج در مناطق عشایر می توان به ورنی، جاجیم، گلیم، فرش، جوال، خورجین، قالی، قالیچه، دستکش، شال گردن، کلاه، توبره، جوراب، زیلو، گیوه،پاپوش، نمد و غیره اشاره کرد.
انتهای پیام/