به گزارش پایگاه خبری و اطلاع رسانی کلبه خبر، قنات یا کاریز از شگفت‌انگیزترین ساختههای دست بشری در حوزه مدیریت مصرف آب است که به دست ایرانیان اختراع شده و گرچه رنگ فراموشی بر آن پاشیده شده؛ اما همچنان سال‌هاست که پابرجاست.
گوبلو دانشمند فرانسوی که پس از ۲۰ سال زندگی در ایران و با سفرهای متعدد به مناطق مختلف جهان و با استفاده از ۵۳۴ منبع علمی، تحقیقی، کتاب یا تز دکترای خود را با عنوان «قنات فنی برای دستیابی به آب در ایران» نوشته است؛ ثابت می‌کند که قنات اختراع ایرانیان است و ده‌ها قرن هم قدمت دارد درحالی‌که چینی‌ها فن قنات را تازه چند قرن پس از ایرانیان آموخته‌اند، گوبلو در کتاب خود که در سال ۱۹۷۹ انتشار یافت، آورده است: همه چیز دال بر آن است که نخستین قنات‌ها در محدوده فرهنگی ایران ظاهر شده‌اند و انگیزه اصلی از حفر قنات، باور و فرهنگ یک‌جانشینی و توسعه کشاورزی و آبادی بوده است به‌طوری‌که این صنعت در میان ترک‌های شرقی و اعراب که فرهنگ کوچ‌نشینی داشته‌اند، رونق نیافته است.
باباصفری می‌نویسد: طبق گزارش هیئت مطالعات نیمه تفصیلی آب‌های زیر زمینی منطقه اردبیل وابسته به وزارت نیرو طولانی‌ترین قنات حوزه اردبیل در قریه «جبه‌در» است که طول آن در حدود ۱٫۵ کیلومتر است و ۲۰۰ لیتر در ثانیه آبدهی دارد در سال ۱۳۵۱ در شهرستان اردبیل ۳۱ رشته قنات جریان داشت . (بابا صفری،۱۳۷۰، ج ۳، ص ۳۸۷)
در برخی از مناطق یاد شده هم قنات یا همان کهریز وجود داشته است به‌عنوان‌مثال می‌توان از کهریز میرزا عبدالله در نمین نام برد. محل این کهریز دامنه کوه‌های دودران (حدفاصل نمین و دودران) است آب کهریز با کانال‌کشی به باغ امیرممالک می‌رسد و پس از مشروب ساختن این باغ از رودخانه عبور نموده و آب مشروب و آبیاری باغ‌های غرب رودخانه را تأمین می‌کرده است . (فرح‌بخش ستوده نمین،۱۳۷۸،ص۱۰۲)
در خلخال نیز آثاری از وجود قنات دیده می‌شود در کتاب خلخال و مشاهیر بدین موضوع اشاره شده است: (در سال ۱۳۱۷ شمسی چند رشته قنات در شهر احداث شده و سپس در سال ۱۳۱۹ چند حلقه چاه حفر می‌شود و سال‌های بعد به ۹ حلقه و به‌تدریج به ۱۸ حلقه می‌رسد از این تعداد در سال ۱۳۵۷ فقط ۱۳ حلقه باقی می‌ماند.) (محمد مسعود نقیب،۱۳۷۹، ص ۲۷۳)
در مشگین‌شهر نیز تعداد زیادی قنات بوده و ابراهیم امامی فرماندار وقت مشکین‌شهر در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌ها مدعی شد که ۸۰ درصد از قنات‌های استان اردبیل در این شهرستان و به‌ویژه بخش ارشق واقع شده‌اند.
قنات این تدبیر بینظیر ایرانیان برای استفاده صحیح از منابع آبی، بدون واردآوردن آسیب به سفره‌های آبی، امروز نیز همچنان در جای‌جای استان اردبیل پا برجاست و طبق آخرین آمار رسمی اعلام شده توسط مسئولان ۲۶۲ رشته قنات در سطح استان اردبیل شناسایی شده است که بخش از آنها همچنان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
شناسایی ۲۶۲ قنات در اردبیل/ ۲۱۲ قنات همچنان فعال است
داور بستام مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اردبیل ۲۴ مهرماه امسال در جلسه بررسی آخرین وضعیت منابع آب در اردبیل اظهار کرد: از ۲۶۲ رشته قنات شناسایی شده در سطح استان اردبیل، ۵۰ رشته از آنها سال‌های گذشته مورد احیا و مرمت قرار گرفته است.
وی تصریح کرد: ۹۰ درصد قنات‌های موجود در استان اردبیل با کاهش آبدهی روبه‌رو شدند و که در کنار مرمت و بازسازی این قنات‌ها، با یک برنامه‌ریزی و راهبرد مناسب سعی بر این است تا منابع موجود قنات‌ها به شکل صحیح و اصولی مورد مرمت و بهره‌برداری قرار گیرد.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب گفت: ۲۱۲ رشته قنات همچنان در سطح استان برای تأمین بخشی از منابع آبی کشاورزان و روستاییان مورداستفاده قرار می‌گیرد بایستی سازمان جهاد کشاورزی با تخصیص اعتبارات مناسب قنات‌های مهم به‌ویژه قنات دارای قدمت بالا و توان آبدهی بالا که با مشکلات فنی مواجه شده مورد بهسازی قرار دهد و شرکت آب منطقه‌ای نیز بر اساس تکالیف قانونی مجوزهای لازم را صادر نموده و نظارت و پایش سالانه از بهره‌برداری قنوات موجود توسط اکیپ‌های گشت بازرسی به عمل آورد.
بستام گفت: قنات از دیرباز با ابتکار متخصصان در ایران مورد حفاری و توجه قرار گرفته تا زمینه رفع کمبود منابع آب را مهیا کند و در حال حاضر از تعداد قنات حفر شده در استان اردبیل ۱۸ میلیون مترمکعب آب استحصال می‌شود که ۲۰ درصد این قنات‌ها در سال‌های اخیر خشک شده و یا مورد بی‌توجهی بهره‌برداران قرار گرفته است.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب تأکید کرد: تلاش بر این است تا از قنوات و در کنار چاه‌ها و سایر منابع زیرزمینی آب به شکل اصولی بهره‌برداری شود تا موجب افت سطح آب زیرزمینی نشود البته دشت اردبیل به دلیل ترازنامه منفی ممنوعه بوده، امکان توسعه بهره‌برداری از چاه‌ها و قنات‌ها وجود ندارد.
کارشناسان حوزه آب معتقدند در شرایط کنونی خشکسالی، احیای قنات‌ها به‌عنوان راهکار تاریخی تأمین آب، می‌تواند بسیار راهگشا باشد چرا که این روش قرن‌هاست امتحان خود را پس داده و از طرفی در مقابل راه‌های دیگر تأمین آب، علاوه بر اینکه صرفه اقتصادی دارد و نیز ضمن پایداری هیچ‌گونه خسارتی به منابع آب زیر زمینی وارد نمی‌کند.
کمبود آب و خشکسالی طی ساله‌های اخیر موجب شده سطح آب سفره‌ها و آبخوان‌ها افت پیدا کند بنابراین می‌توان با احیای قنات‌های موجود و با جمع‌آوری آب‌های سطحی کمک مؤثری به تأمین آب کرد و فشار را از روی منابع زیرزمینی برداشت تا عبور از دوره سخت خشکسالی با مشقت‌های کمتری همراه باشد.
انتهای پیام/