به گزارش پایگاه خبری و اطلاع رسانی کلبه خبر «شاخسی، واخسی»، آیین دیرینه منطقه آذربایجان ، جزو عزاداری‌هایی است که در فهرست میراث ناملموس ملی نیز قرار دارد؛ این آیین بویژه در شهرهای مشگین‌شهر و خلخال بیشتر از سایر نقاط استان اردبیل برگزار می‌شود و شرکت‌کنندگان به ویژه جوانان و مردان در میدان شهرها و روستاها دور هم جمع شده و با به دست گرفتن چوب دستی به عنوان نمادی از شمشیر در دست راست، صفی دایره وار می‌بندند و دست چپ خود را از پشت بر کمر نفر سمت چپ خود می‌گیرند و بدین گونه صف فشرده و مرتبی به وجود می آوردند که با نوحه و مرثیه ،همه یک صدا « شاخسی و واخسی»سر می‌دهند.
اینکه مراسم «شاخسی، واخسی» در آذربایجان از چه تاریخی و کجا شکل گرفته، چندان معلوم نیست اما طبق نظر برخی مورخان و تاریخ پژوهان، «شاخسی، واخسی» مخفف و تحریف شده «شاه حسین-وای حسین» است و در واقع عزاداران به زبان محلی فریاد می‌زنند که « ای مردم با خبر باشید که عزای حسینی در راه است و لباس ماتم بر تن کنید».
افسانه‌های بسیاری در باب شاخسی-واخسی گفته شده است که سینه به سینه نقل شده که یکی از معروفترین این افسانه ها به شرح زیر است:
«گویند پیرمردی که از عزاداران دسته‌جات شاخسی-واخسی بوده در بیابانی نزدیک شهر تبریز به سه زن سیاه پوش بر می‌خورد وقتی این سه زن را در بیابان مشاهده می‌کند آنها را سوار بر اتومبیل خود کرده و ازآنها سؤال می‌کند در این مکان دورافتاده چه می‌کنید و از چه زمان اینجا منتظر هستید؟
زنان می‌گویند صدها سال است که منتظر در این محل هستیم!؛ پیرمرد که فکر می‌کرد قصد شوخی دارند و بی اعتنا به مسأله می‌شود، اما پیرمرد پس از سوار کردن سه زن در اتومبیلش، از رانندگی عاجز می شود، زنان را پیاده می کند و اتومبیل روشن می شود، بعد از سوار کردن دوباره،اتومبیل دوباره خاموش می شود،این کار چندین مرتبه صورت می‌پذیرد که آخر پیرمرد صلاح در این می‌بیند که عذر خواسته و به تنهایی عازم تبریز شود،به هنگام جدا شدن ،دوباره از سیاه پوشان می‌پرسد که شما کیستید و از کی در این محل منتظر هستید؟
زنان می‌گویند ما هرکدام بلایی هستیم که به امر الهی قصد فرود در این شهر داریم، صدها سال است که این گونه در آخرین لحظات چیزی مانع حرکت ما به سوی شهر می‌شود!، سپس می گویند ، آن صدا؛ منظور از صدا، همان صدای شاخسی-واخسی است!»؛ از این افسانه عامیانه که از اجدادمان سینه به سینه نقل شده و اینک به ما رسیده است، می توان به اهمیت و قدمت شاخسی-واخسی در آذربایجان پی برد».
اشعاری که در آیین سنتی «شاخسی، واخسی» خوانده می‌شود
در بین اشعار نوحه‌های ذکر در مراسم،این سروده استاد یحیوی اردبیلی بیشتر به گوش می رسد:
“صحرای کربلاده طوفاندی یا محمد(ص)
گونده‌ر کفن حسینه ،عؤریان دی یا محمد(ص)”
و یا شعر زیبای استاد دیلریش اردبیلی که چنین سرود:
“حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار
بتول و مرتضی پیغمبر آغلار
الم آغلار،شه آغلار،لشکر آغلار
سو آغلار،قاتیل آغلار،خنجر آغلار”
و یا این شعر صراف تبریزی
“بو گئجه بیعت پوزولدو آشینالر گئتدیلر
قویدولار پیغمبر-اوغلون،بی وفا لر گئتدیلر”
مراسم “شاخسی” تقریباً درهمه شهرها و روستاهای آذربایجان برگزار می‌شود و مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند و یکی از اعضای هیات با استفاده از بلندگوهای سیار اشعار مذهبی، مداحی‌ها و نوحه‌های جانسوز را با آهنگ‌های دلنشین و حماسی قرائت می‌کند و شاه‌حسین گویان جواب می‌دهند.
به گزارش سبلان ما، حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغ‌هایی که روشن است، همواره عظمت دلسوختگان حسین را در اذهان متبادر می‌سازد؛ در برخی دستجات، از طبل های بزرگ و کوچک و سنج و شیپور برای حفظ ریتم آهنگ نوحه‌ها استفاده می‌شود و در برخی از دستجات، از چوب‌های بزرگی در دست استفاده می‌شود و با حرکت دادن سریع آن شاه‌حسین گویان، آمادگی خود را برای حضور در رکاب امام (ع) و جنگ با دشمنان اعلام می‌دارند.
مراسم شاه حسین گویان یا همان «شاخسی، واخسی» که در برخی از محلات استان اردبیل به سبب عظمت، بزرگی دسته‌ها، نوع و سوز مرثیه‌ها و مداحان معروف از شهرت بالایی برخوردار است، بنا بر سنت دیرینه همه ساله در دهه آخر ماه ذیحجه به عبارتی از ۱۰روز مانده به محرم در استان اردبیل آغاز و در شب‌های دهه‌ی اول محرم به اوج خود می‌رسد و تا ظهر عاشورا تداوم می‌یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می‌رسد.
انتهای پیام/