به گزارش خبرنگار پایگاه خبری و اطلاع رسانی کلبه خبر، سفر ما به دنیای کتاب‌خوانی در استان اردبیل با آماری جالب اما تامل‌برانگیز همراه است؛ بیش از ۶۴ هزار نفر از ساکنان استان که رقمی معادل ۴ تا ۵ درصد از جمعیت یک میلیون نفری اردبیل را نمایندگی می‌کنند، عضو رسمی کتابخانه‌های عمومی ما هستند و به بیش از یک میلیون نسخه کتاب دسترسی دارند. این عضویت نشان‌دهنده پتانسیلی خام و عطشی پنهان است. در بُعد فضایی، زیربنای مطالعه ما شامل ۵۱ هزار مترمربع است؛ فضایی که طبق برآوردها، سرانه‌ای معادل ۲.۵ مترمربع برای هر ۱۰۰ نفر را نتیجه می‌دهد. این سرانه ما را در سطح کشور در جایگاه میانی قرار داده است؛ می‌توان گفت مردم اردبیل در مرز قرار دارند و به گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی اردبیل شاید خیلی اهل کتاب نباشیم، اما مطمئناً از کتاب گریزان هم نیستیم و بی‌تردید برای تقویت این جریان فرهنگی، امیدمان به پروژه‌های آتی است.
آمارها حکایت از این دارد که در حال حاضر پنج پروژه عمرانی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی در دست تکمیل است که با بهره‌برداری از آنها، انتظار می‌رود ۴ هزار و ۱۸ مترمربع فضای مطالعه جدید به این زیرساخت اضافه شود تا بستری بهتر برای شکوفایی مطالعه فراهم شود؛ اما این تمام کاری نیست که برای بهبود فضای کتاب و کتاب‌خوانی در اردبیل انجام می‌شود و اجرای برنامه‌های فرهنگی همچون «طعم کتاب با عشایر» و کتابداران سیار، راه‌اندازی باشگاه‌های کتاب‌خوانی خانگی شاید یکی از چندین کار خوبی باشد که لذت کتاب‌خوانی را دوباره به سطح جامعه آورده است.
از رؤیای کودکی تا خلق جامعه‌ای از ۱۵۰۰ کتاب‌خوان
پریا نقی‌پور، جامعه‌شناس و بانوی دغدغه‌مند اهل شهرستان کوثر، با راه‌اندازی یک باشگاه کتاب‌خوانی مجازی، یک هزار و ۵۰۰ نفر از علاقه‌مندان به کتاب را در یک حرکت فرهنگی مؤثر دور هم جمع کرده است.
نقی‌پور درباره انگیزه اصلی این اقدام به خبرنگار «سبلان ما»، می‌گوید: از کودکی کتاب‌خوان بودم و همیشه آرزو داشتم اتاقی داشته باشم که دیوارهایش پر از قفسه‌های کتاب باشد، وسطش یک میز و صندلی راحت قرار بگیرد و من غرق در مطالعه باشم.
این رؤیای شیرین در دوران بزرگسالی محقق شد؛ ابتدا در خانه پدری و سپس در محیط کار، جایی که با ایجاد اتاقی مشابه، فضایی برای مطالعه خود و همکارانش فراهم کرد و البته باتکیه‌بر همین ایده و در میانه بحران کرونا و در دل چالش‌ها باشگاه کتاب‌خوانی خود را پایه‌گذاری کرد که این باشگاه الگویی منحصربه‌فرد دارد؛ اعم از انتخاب که ماهیانه یک کتاب ارزشمند، اغلب از نویسندگان بومی، معرفی می‌شود و پردازش که یک هزار و ۵۰۰ عضو باشگاه، کتاب را «کوتاه‌نویسی» می‌کنند و تحلیل که در نهایت، کتاب با دقت نقد و بررسی می‌شود.
ماهی یک‌بار نیز، جمعی از حدود ۳۵ عضو اصلی، در دورهمی‌های حضوری شرکت می‌کنند. نقی‌پور که اکنون مؤسس مؤسسه «گفتمان کتاب» نیز هست، هدف اصلی را این‌گونه تعریف می‌کند: ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی، چشیدن طعم لذت‌بخش مطالعه، و تشویق اعضا به خلق آثار جدید و برای تقویت این انگیزه، مؤسسه به‌صورت ماهانه از کتاب‌های تازه منتشر شده نویسندگان بومی نیز رونمایی می‌کند تا همواره جریانی پویا و تازه‌نفس در مسیر کتاب‌خوانی این جامعه شکل بگیرد.
کتاب، رفیق ارزشمند کودکان ایل
جشنواره «طعم کتاب با عشایر» از دیگر طرح‌هایی که توانسته است جمع کثیری را با کتاب همراه کند؛ این جشنواره در روستای تکله، بخش تازه‌کند پارس‌آباد و لمبر خلخال با حضور پرشور کودکان و خانواده‌های عشایری برگزار شد و بار دیگر ثابت کرد که شور کتاب‌خوانی در قلب کوچ‌نشینان جریان دارد و هنوز هم کودکان در آلاچیق‌ها و در دل طبیعت و بر فراز کوه و دشت کتاب را رفیق خود می‌دانند.
این جشنواره با اجرای قصه‌گویی‌های دلنشین، مسابقات فرهنگی و اهدای کتاب، شور و نشاط فراوانی را میان شرکت‌کنندگان ایجاد کرد و به قول علی یکی از نوجوانان عشایر دشت مغان، این کتاب‌های ارزشمند با آنها سخن می‌گویند.
این نوجوانان شیرین‌زبان و اهل مطالعه در گفتگو با خبرنگار «سبلان ما»، ادامه داد: کتاب به ما می‌گوید ما دوستان ارزشمند شما هستید! شما که در دل طبیعت و بر فراز کوه و دشت، ریشه‌های فرهنگ ما را حفظ کرده‌اید، کتاب ارزشمندترین همراه شماست؛ هر صفحه از کتاب‌ها دریچه‌ای است به‌سوی دنیایی تازه؛ دنیایی که در آن می‌توانید دانش و رؤیاهایتان را گسترش دهید.
این شیرمرد عشایر دشت مغان می‌افزاید: جشنواره «طعم کتاب با عشایر» و طرح «کوله کتاب»، کتاب را به پلی مستحکم میان نسل‌ها تبدیل کند و مطالعه را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی پربار شما بدل سازد.
آمارها نیز البته از «کوله کتاب» می‌گویند که پل ارتباطی میان کتابخانه و ایل‌نشینان شده است؛ طبق آخرین آمار این طرح موفق شده است ۲ هزار و ۸۰۰ نفر از جمعیت عشایری استان اردبیل را به خانواده بزرگ کتابخانه‌های عمومی کشور اضافه کند و تاکنون ۵ هزار و ۷۰۰ نسخه کتاب به دست مخاطبان هدف رسانده است.
همچنین این طرح، پنج شهر استان اردبیل شامل اسلام‌آباد، اولتان، ایردموسی، برّان علیا و زیوه را در زمره ۵۰ شهر کشور قرار داده که در آنها عضویت و ارسال کتاب کاملاً رایگان است. هدف اصلی این طرح، برقراری عدالت آموزشی و فرهنگی در مناطق روستایی و عشایری است که فاقد کتابخانه هستند و این همکاری بین کتابخانه‌های عمومی، آموزش و پرورش و امور عشایر ادامه خواهد یافت.
وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی در اردبیل به روایت آمار؛ هنوز جای کار دارد
پروانه رضاقلیزاده در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، درباره آخرین وضعیت کتاب‌خوانی و کتابخانه‌های استان اردبیل اظهار داشت: هم‌اکنون در سطح استان اردبیل، ما ۸۲ باب کتابخانه فعال داریم. این مجموعه شامل کتابخانه‌های نهادی و همچنین کتابخانه‌های مشارکتی است که با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی تأسیس شده‌اند. از این تعداد، ۴۹ کتابخانه در مناطق شهری و ۱۹ کتابخانه در روستاها به همشهریان خدمات ارائه می‌دهند. علاوه بر این، ما ۱۴ کتابخانه مشارکتی، دو واحد «پیشخوان کتاب» و یک کتابخانه سیار نیز داریم که دسترسی به منابع را تسهیل می‌کند.
وی افزود: در حال حاضر، افتخار می‌کنیم که بیش از ۶۴ هزار نفر عضو فعال در کتابخانه‌های عمومی سراسر استان اردبیل هستند. البته باید اذعان کنم که این آمار، هرچند قابل‌توجه است؛ ولی نسبت به جمعیت باسواد استان این آمار کم بوده و استان هنوز جای کار دارد و امیدواریم این میزان عضویت در آینده افزایش یابد.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل تصریح کرد: از ابتدای سال جاری تاکنون، اعضای ما بیش از ۴۰۰ هزار نسخه کتاب به امانت برده‌اند و مجموع منابع موجود در کتابخانه‌های ما به بیش از یک میلیون نسخه رسیده است؛ لازم به ذکر است که تمامی این آمارها بر اساس داده‌های دقیق و ثبت‌شده در سامانه جامع «سامان» است و نه بر اساس برآوردهای دستی و این سیستم، ثبت تمامی فعالیت‌ها، عضویت‌ها و امانت‌ها را به‌صورت متمرکز انجام می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: نکته بسیار مهم این است که هر عضو کتابخانه عمومی در استان اردبیل به طور متوسط پنج کتاب خوانده است و حدود ۴ درصد از کل جمعیت استان عضو کتابخانه هستند که بیشترین عضو ما کودکان و نوجوانان هستند.
رضاقلیزاده تأکید کرد: با توجه به سیاست‌گذاری‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، بیشترین تمرکز و تلاش ما بر جذب قشر کودک و نوجوان است. ازاین‌رو، بیشترین برنامه‌های ما با همکاری فعال آموزش و پرورش برگزار می‌شود تا بتوانیم با دعوت از گروه‌های سنی خردسال، کودک و نوجوان، حضور آنها در کتابخانه‌ها را تقویت کرده و سهم بیشتری در پرورش این نسل داشته باشیم.
در استان اردبیل، اعداد و ارقام اولیه درباره کتابخانه تنها نیمی از داستان را روایت می‌کنند. هرچند تنها ۴ تا ۵ درصد از جمعیت استان عضو رسمی کتابخانه‌ها هستند و فضای مطالعه سرانه‌ای متوسط دارد، اما قلب تپنده فرهنگ کتاب‌خوانی در طرح‌های نوآورانه می‌تپد؛ از جشنواره «طعم کتاب با عشایر» که کتاب را به دل طبیعت برد تا باشگاه مجازی یک هزار ۵۰۰ نفره پریا نقی‌پور که فرهنگ «کوتاه‌نویسی» را پایه‌گذاری کرده، اردبیل نشان می‌دهد که حتی در میان محدودیت‌های زیرساختی، شور خواندن زنده و پویاست و پروژه‌های عمرانی در دست تکمیل، تنها بستری برای شکوفایی این اراده فرهنگی فراهم خواهند کرد.
انتهای خبر/